Tibbi diaqnoz: çölyak xəstəliyi

Çölyak xəstəliyindən şübhələnirsinizsə, həkiminizə müraciət edin

Çölyak xəstəliyinin simptomlarınıza səbəb ola biləcəyini düşünürsünüz? Onda, dərhal həkimə müraciət edin! Çölyak xəstəliyindən şübhələnirsinizsə, həkim xüsusi antikorların aşkar edilməsi üçün qan testi təyin edəcək.

Çölyak xəstəliyi olan insanlarda qlüten istehlakı nazik bağırsağın selikli qişasını zədələyir. Onların heç bir simptom olmadan yaşaması üçün ömür boyu qlütensiz pəhrizə riayət etməlidirlər. Bu səbəbdən, etibarlı tibbi diaqnoz çox vacibdir – həmçinin, digər xəstəliləri də tərkibində qlütenli dənli bitkilər aktivləşdirə bildiyi üçün.

Çölyak xəstəliyi hər yaşda aşkar edilə bilən və geniş simptomlarla özünü göstərə bilən otoimmün xəstəlikdir. Xəstəlik buğda, çovdar və arpa kimi dənli bitkilərdə olan qlüten tərəfindən aktivləşir. Çölyak xəstəliyi olan insanlarda qlüten tərkibli qidaların qəbulu nazik bağırsağın xroniki iltihabına səbəb olur.

Mukozanın zədələnməsi və qida çatışmazlığı

Normalda, nazik bağırsağın selikli qişasında nazik bağırsağın səthini genişləndirən və bununla da potensial qida qəbulunu artıran “villi” kimi tanınan milyonlarla kiçik məməciklər var. Çölyak xəstəliyi olan insanlarda bağırsağın selikli qişası iltihabdan o qədər pis zədələnir ki, villi düzləşir və kifayət qədər qida artıq bədəndə sorulmur. Bu, vitamin B12, dəmir və ya kalsium kimi vitamin və mineralların çatışmazlığına səbəb ola bilər. Müalicə olunmayan çölyak xəstəliyi anemiya və ya osteoporoz kimi ikincili hallara də səbəb ola bilər.

Əvvəlcə qan testi, sonra nazik bağırsağın biopsiyası

Bununla belə, çölyak xəstəliyi olan insanlar ciddi qlütensiz pəhrizə riayət edərlərsə, normal bağırsaq mukozası bərpa olunur və onlar simptomsuz bir həyat sürə bilərlər. Bu səbəbdən etibarlı tibbi diaqnoz çox vacibdir. Bununla belə, diaqnozun düzgün olmasını təmin etmək üçün testdən əvvəl glutensiz pəhrizə başlamamaq vacibdir. Əks halda, nəticələr təhrif edilə bilər. Çölyak xəstəliyindən şübhələnən xəstələrə əvvəlcə çölyak xəstəliyinə xas olan antikorları aşkar etmək üçün qan testi verilir. Bu testin düzgün olmasını təmin etmək üçün ümumi immunoqlobulin A (‘IgA’) da müəyyən edilir. Antikorlar aşkar edilərsə, diaqnozu təsdiqləmək üçün nazik bağırsağın biopsiyası təyin edilir. Bu məqsədlə, selikli qişanın kiçik bir nümunəsi endoskopik olaraq götürülür və mikroskop altında araşdırılır. Bağırsaq mukozasında anormal dəyişikliklər aşkar edilərsə, xəstəyə çölyak xəstəliyi diaqnozu qoyulur.

Digər taxıl xəstəlikləri

• Çölyak xəstəliyi olan xəstələrdə etibarlı tibbi diaqnoz da çox vacibdir, çünki tərkibində qlüten olan dənli bitkilərin yaratdığı digər şərtlər də mövcuddur:
• Buğda allergiyası olan insanlarda immunitet sistemi buğdanın adətən zərərsiz komponentlərinə reaksiya verir. Bu şəxslər buğdasız pəhrizə riayət etməli olsalar da, tərkibində qlüten olan digər taxılları heç bir problem olmadan istehlak edə bilərlər.
• Qlüten və buğda həssaslığının simptomları qlüten və buğdanın tərkib hissələrinə qarşı həssaslıq ilə əlaqələndirilir. Əgər, çölyak xəstəliyi və buğda allergiyası simptomların səbəbi olaraq istisna edilmişdirsə, qlüten və buğda həssaslığının diaqnozu, qlütensiz pəhrizə cavab olaraq simptomların azalmasına əsaslanır.
• Çölyak xəstəliyi, qlüten və buğda həssaslığı və buğda allergiyası istisna edilərsə, həssas bağırsaq sindromu da taxılla əlaqəli bir xəstəlik hesab edilə bilər. HBS olan bəzi insanlar ‘FODMAP’larda (qısa zəncirli fermentləşdirilmiş karbohidratlar) aşağı olan bir pəhrizə cavab verirlər. Buğda qərb pəhrizində FODMAP-ların əsas paylayıcısıdır.