Çölyak xəstəliyi: klinik buqələmun

Geniş diapazonlu simptomlar və müşayət edən hallar

Sizcə, qlüten simptomlarınızın səbəbi ola bilərmi? Əgər belədirsə, siz, şübhəsiz ki, çölyak xəstəliyinin əlamətlərini, və bu problemi müşayət edən halların onunla əlaqəsini öyrənməkdə maraqlı ola bilərsiniz.

Çölyak xəstəliyi qarında şişkinlikdən tutmuş, dəri problemlərinə qədər bir sıra simptomlarla özünü göstərə bilər. Onu müşayət edən hallara- laktoza dözümsüzlüyü, osteoporoz və digər xəstəliklər daxildir. Otoimmun pozğunluq əvvəlcə körpəlikdə, həm də daha yaşlı vaxtı baş verə bilər. Bu qədər geniş xüsusiyyətləri ilə çölyak xəstəliyi diaqnozu son dərəcə çətin qoyula bilən əsl buqələmundur.

Çölyak xəstəliyi olan insanlarda qlüten istehlakı kiçik bağırsağın xroniki iltihabına səbəb olur. Bu, bədəndəki müxtəlif orqanlara və sistemlərə təsir göstərə bilər və müxtəlif şiddət dərəcələrində bir sıra simptomları başlada bilər. Çölyak xəstəliyi olan insanlar hətta tam asemptomatik ola bilərlər. Xəstəliyin müxtəlif formaları bir çox halların illər ərzində aşkar edilməməsinə belə səbəb ola bilər. Çölyak xəstəliyinin bütün növləri nazik bağırsağın selikli qişasının qalıcı zədələnməsi ilə əlaqəlidir, lakin, bu vəziyyətin sizdə ola biləcəyindən şübhələnirsinizsə, həkimə müraciət etmək çox vacibdir.

Çölyak xəstəliyinin mümkün simptomları

Çölyak xəstəliyi bağırsaq seliyini məməciklərini zədələyir, bu da öz növbəsində çox zaman – lakin həmişə deyil – mədə-bağırsaq simptomlarına səbəb olur. Bununla belə, çox vaxt bağırsaqdan kənarda daha ümumi simptomlara səbəb ola bilər. Uzun müddət davam etdikdə, nazik bağırsaqda xroniki iltihab mühüm qida maddələrinin bədən tərəfindən sorulmasına mane olur və beləliklə bədəndə bəzi vitamin qıtlığı yarana bilir.

Mədə-bağırsaq simptomları

• ishal və ya qəbizlik
• ürəkbulanma ilə və ya onsuz qusma
• yeməkdən sonra dolğunluq hissi
• köp və ya şişkinlik
• qarın ağrısı və ya narahatlıq.

Ümumi simptomlar

• səbəbsiz kilo itkisi
• yorğunluq, halsızlıq
• əzələ ağrısı və ya zəifliyi
• oynaq ağrısı, hərəkət pozğunluğu
• təkrarlanan ağız yaraları
• uşaqlarda gecikmiş böyümə.

Bu əlamətlərdən hər hansı biri dörd həftədən çox davam edərsə, mütəxəssislər çölyak xəstəliyi üçün müayinədən keçməyi məsləhət görürlər.

Çölyak xəstəliyini müşayət edən mövcud hallar

Əgər açıqlana bilməyən anormal laboratoriya nəticələriniz və ya açıqlana bilməyən vitamin və ya mineral çatışmazlıqlarınız, xüsusilə B12 vitamini, fol turşusu, dəmir və ya kalsium çatışmazlığı kimi xəstəlikləriniz varsa, çölyak xəstəliyi üçün də test edilməlidir. Anemiya və ya osteoporoz kimi hallar da, çölyak xəstəliyi ilə əlaqələndirilə bilər. Qaraciyər fermentlərinin (transaminazların) artması da çölyak xəstəliyinin əlaməti ola bilər. Ancaq mümkün müşayət edən halların siyahısı daha uzundur və buna, saç tökülməsi, laktoza dözümsüzlüyü, miqren, depressiya, həmçinin birgə simptomlar, nevroloji pozğunluqlar və sonsuzluq daxildir. Çölyak xəstəliyi ilə əlaqəli bir sıra digər əlamətlər və simptomlar da var. Məsələn, dermatit, herpetiformis çölyak xəstəliyinin təzahürüdür, qızartı və blisterlərlə qaşınma ilə xarakterizə olunur.

Çölyak xəstəliyi riski yüksək olan insanlar

Bəzi insanlarda, genetik cəhətdən böyük çölyak xəstəliyi riski var,məsələn, birinci dərəcəli qohumunda bu xəstəlik varsa. Daun sindromu, Turner sindromu və ya Williams sindromu kimi genetik sindromlu şəxslər də çölyak xəstəliyi üçün test edilməlidir. Müəyyən otoimmün xəstəlikləri olan insanlar da çölyak xəstəliyinə tutulma riski daha yüksəkdir. Bunlara aşağıdakılar daxildir:
Tip 1 diabet
Otoimmün qaraciyər xəstəlikləri
Haşimoto tiroiditi və Grave xəstəliyi
Romatoid artrit.

“Xəstəliyin variasiyalarına görə, tibbi təcrübəmizdə bir sıra simptomlar və tapıntılar üçün çölyak xəstəliyinin mümkünlüyünü nəzərə almalıyıq. Uyğun bir qan testi bizə klinik buqələmun olan çölyak xəstəliyini müəyyən etməyə kömək edə bilər.” (Dr Petra Zantl, Ümumi praktikant)

Çölyak xəstəliyiniz ola biləcəyinizi düşünürsünüz? Onda, həkimə get.

Semptomlar, müşayət edən hallar, və ya risk faktorları nə olursa olsun, çölyak xəstəliyindən şübhələnirsinizsə, həkiminizə müraciət etməlisiniz. İlk addım qan testidir. Müəyyən antikorlar aşkar edilərsə, nəticələr nazik bağırsağın biopsiyası ilə təsdiqlənir. Diaqnoz təsdiqlənərsə, qlütensiz ciddi pəhriz nazik bağırsağın tam bərpasına imkan verə bilər. Xahiş edirik unutmayın: Testdən əvvəl gluten yeməkdən çəkinməyin, çünki bu, nəticələri təhrif edə bilər.